کودکان دوست دارند چیزها را به هم بریزند، ‌کودکان خردسال‌تر حتی اصلا فکر نمی‌کنند چیزها را به هم ریخته‌اند. آن‌ها هرچقدر چیزهای بیشتری برای بازی کردن دور و برشان باشد، سرگرم‌تر می‌شوند و بیشتر لذت می‌برند. گاهی خانۀ شما شبیه حراجی‌های لباس می‌شود و شما همیشه یا در حال گفت‌وگو با کودک برای مرتب کردن هستید و یا در حال مرتب کردن. هر دو کار به شدت از شما انرژی می‌گیرد و شاید سودمند هم نباشد.

اگر همیشه به جمع کردن وسایل کودک مشغول باشید، غیر از خستگی همیشگی شما که بر ارتباطتان با کودک هم تاثیر می‌گذارد، یک مسئولیت که بر عهدۀ کودک بوده را از او گرفته‌اید و بدتر اینکه کودک متوجه می‌شود کسی هست که پشت سرش چیزهایی را که ریخته است جمع کند. گفت‌وگوی بدون آموزش بی‌تاثیر است.

ابتدا شرایط را برای مرتب کردن فراهم کنید. جعبه‌ها و کمد‌هایی را در نظر بگیرید تا هر چیزی جای معینی داشته باشد. اتاق را از دید کودک ببینید، تا مطمئن شوید کودک به راحتی به طبقه‌ها، کمدها و جعبه‌ها دسترسی دارد.

خودتان برای کودکتان الگوی عملی باشید. در سنین پایین بیشترین یادگیری کودکان از طریق تقلید است.تقلید، تکرار رفتار الگو است که به طور انتخابی انجام می‌شود. کودک بیشتر رفتار والدین را برای تقلید انتخاب می‌کند.

نکتۀ بعدی که باید به آن توجه کرد این است که حتما با توجه به سن کودک از او توقع داشته باشیم.

اگر کودکان در حدود 2 سالگی نتوانند مطابق معیارهایی که دیگران برایشان تعیین کرده‌اند رفتار کنند، دچار اضطراب می‌شوند ولی از اینکه از عهدۀ انجام کارهایی که خودشان تعیین کرده‌اند برآیند، لذت می‌برند. پس بهتر است به آن‌ها آموزش دهید و بعد به عهدۀ خودشان بگذاریم که نحوۀ جمع کردن را برنامه‌‌ریزی کنند. اینکه کودک یاد بگیرد بعد از بازی وسایل خود را سرجاهایشان بگذارد یک هدف است که امکان آن از قبل باید فراهم شده باشد. یعنی آموزش.

آموزش طبقه‌بندی اشیا

خردسالان هم می‌توانند طبقه‌بندی کنند، یعنی اشیاء و رویدادهای مشابه را دسته‌‌بندی کنند. از همان ماه‌های اول با نشان دادن تصاویر و نام بردن اسم آن‌ها، کودک با اشیا مختلف و طبقات مختلف آشنا و ذهنش برای طبقه‌بندی آماده می‌شود.

از 1 ‌سالگی می‌توان با بازی‌های مختلف، طبقه‌بندی و جمع کردن وسایل را با کودک تمرین کرد و مفهوم و علت مرتب کردن را برایش روشن کرد. مثلا  اینکه‌، همانطور که ما به خانه نیاز داریم، وسایلمان هم خانه‌های مخصوص خودشان را  دارند و اینکه اگر وسیله‌ای در جای نامناسب باشد ممکن است آسیب ببیند. گاهی این پیامد را می‌توان عینی به کودک نشان داد. مثلا اسباب‌بازی‌ای که روی زمین مانده و جمع نشده است، زیر پا بماند و بشکند!

از کودک 2 ساله که با مفاهیم طبقه‌بندی آشنا شده می‌توان خواست که اسباب‌بازی‌ها را در جعبه‌های مشخص خودش و لباس‌ها را در کمدهای مخصوص لباس قرار دهد. ولی قرار دادن لباس‌ها در چوب لباسی و آویزان کردن روی رگال کمد نیاز به کمک و حمایت دارد. مرتب کردن بدون یادآوری و کمک، انتظار بیش از سن کودک 2 ساله است.

در کودک عادت ایجاد کنید که هر بار بعد از اتمام بازی وسایل جمع شود. این کار را می‌توان با خواندن آواز، یا بازی‌هایی انجام داد که تشویق‌کننده باشد و در ذهن کودک جمع کردن همراه با احساس هیجان و شادی تداعی شود. و در نهایت وقتی از کودک می‌خواهید کاری انجام دهد، به روشنی بیان کنید که دقیقا چه کاری باید انجام دهد. با لحنی مهربان و قاطع صحبت کنید، نه دستوری و با تحکم.

منابع:

روانشناسی رشد، اثر لورا برک

چگونه با کودکم رفتار کنم، اثر گاربر، سهامی

تغییر رفتار و رفتار درمانی، اثر سیف

تهیه و تنظیم: زهرا موسوی