اضطراب غریبه، اضطرابی است که نوزادان در مواجهه با افرادی که برایشان ناآشنا هستند، تجربه می‌کنند. نوزادان می‌توانند از 6  ماهگی اضطراب غریبه را تجربه کنند، اما این اضطراب معمولاً بین 8 تا 9 ماهگی شروع می‌شود و تا 18 ماهگی ادامه دارد. شاید برایتان عجیب باشد که کودک شما قبلا در آغوش همه می‌رفته است ولی از یک سنی به بعد، جز در آغوش پدر و مادر آرام نمی‌گیرد و بی‌قراری می‌کند. جای نگرانی نیست. این فرآیند رشد هیجانی و شناختی است که فرزند شما در حال طی کردن آن است. اگر بعد از 2 سالگی همچنان فقط در کنار شما بود و به اصطلاح به شما می‌چسبید، باید از متخصصان کودک کمک بگیرید. اما این فرآیند رشد چگونه است و چیست؟

تا قبل از 6 ماهگی، کودک شما مادر را جزئی از خود می‌داند و هنوز از مادر جدا نشده است. به عبارتی دنیای بیرون از او بخشی از اوست و هنوز مفهوم «دیگری» را درک نمی‌کند؛ یعنی هم از لحاظ عاطفی به مادر بسیار وابسته است و هم در ذهنش مادر را بخشی از خودش می‌داند. اما بعد از مدتی، کودک در فرآیند رشد کم‌کم متوجه می‌شود که مادر به عنوان معرف دنیای بیرون، فردی جدای از او است؛ همین موضوع باعث ایجاد اضطراب و نگرانی در نوزاد می‌شود و موجب می‌شود که کودک به محض جدا شدن از مادر احساس نگرانی و بی‌قراری کند؛ برای همین تا به آغوش دیگری می‌رود و یا مادر از او جدا می‌شود گریه می‌کند و می‌خواهد دوباره به آغوش مادر بازگردد. این فرآیند رشدی تا 18 ماهگی یا 2 سالگی ادامه دارد تا نوزاد بالغ‌تر شود و به استقلال نسبی برسد.

اضطراب غریبه در نوزادان مختلف چگونه است؟

در حالی که اضطراب غریبه طبیعی و قابل انتظار است، شدت و مدت ناراحتی‌ای که هر نوزاد تجربه می‌کند، همچنین شیوه‌های ابراز ناراحتی، ممکن است از نوزادی به نوزاد دیگر تفاوت زیادی داشته باشد. برخی از نوزادان ناراحتی خود را با «یخ زدن» در آغوش پدر یا مادر، ابراز می‌کنند. آن‌ها ممکن است بسیار ساکت با حالتی ترسناک در چهره خود، در آغوش مادر یا پدر خود بمانند تا زمانی که غریبه آنجا را ترک کند یا احساس راحتی بیشتری در اطراف خود داشته باشند. سایر نوزادان ممکن است ناراحتی خود را به روش‌های واضح‌تری مانند گریه کردن، تلاش برای پنهان کردن صورت خود در قفسه سینه یا چسبیدن محکم به پدر و مادر خود ابراز کنند. کودکان نوپا که توانایی کلامی و تحرک بیشتری دارند، ممکن است سعی کنند پشت پدر و مادر خود پنهان شوند یا به صورت شفاهی ابراز کنند که می‌خواهند در کنار یا در آغوش آن‌ها بمانند.

کودکان همیشه با ترس با غریبه‌ها برخورد نمی‌کنند. اگر فرد غریبه برخورد آرامی با او داشته باشد، آرام حرف بزند و کم‌کم با او بازی کند، کمتر احتمال دارد که کودک بترسد. اگر فرد غریبه به تندی به طرف او برود، خیلی ساکت یا خیلی پر‌ سر و صدا باشد و بخواهد او را بغل کند، کودک به احتمال زیاد می‌ترسد.

در حالی که پریشانی مرتبط با اضطراب غریبه طبیعی است، راهکارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید با مراقبت، همدلی و مهربانی به کودک خود در این مرحله چالش‌برانگیز کمک کنید.

می‌توانید برخی از این راهکارها را در مطلب «مدیریت اضطراب غریبه» ببینید.

منابع:

مقاله به سوی استقلال دونالد وینیکات

خلاصه روانپزشکی کاپلان جلد ۲

رشد و شخصیت کودک، هنری ماسن

تهیه و تنظیم: زهرا موسوی و پروین محمدی