همۀ ما روزهایی داریم که احساس می‌کنیم از حالت عادی خارج می‌‎شویم یا شرایطمان تغییر می‌کند و یک روز خوبمان به یک روز پراسترس تبدیل می‌شود. در این مواقع احساسات ما می‌توانند ما را تحت‌تأثیر قرار دهند و ما احساس می‌‎کنیم کمتر از قبل کنترل خود را در دست داریم. برای همین به خودتنظیمی نیاز داریم تا آرام بمانیم و از انجام دادن کاری یا گفتن چیزی که نباید، خودداری کنیم. کودکان هم مانند ما نیاز به تنظیم هیجانی دارند که باید در سال‌های اول زندگی آن را آموزش ببینند.

تفاوت‌های فردی در کنترل هیجان در خردسالی آشکار هستند و در اوایل کودکی، نقش مهمی در سازگاری کودک با محیط دارند. همین تفاوت‌ها در کنترل فعال هیجانات است که خلق و خوهای متفاوت، در افراد مختلف را شکل می‌دهد. مثلا کودکی که شادی خود را به راحتی بروز می‌دهد، شاد و کودکی که خشم خود را شدید و با رفتارهای نابهنجار نشان می‌دهد، پرخاشگر می‌نامیم. خشم و شادی و ترس، هیجانات و احساسات طبیعی هستند که مدیریت و کنترل فعالانه‌ی آن‌ها در افراد متفاوت است.

تنظیم هیجانی یا خودتنظیمی توانایی نظارت و تعدیل احساسات است. به عبارتی دیگر تنظیم هیجانی داشتن ظرفیت خودآگاهی ب زمانی است که هیجانات شدیدی دارید و مهارت اینکه آن‌ها را چگونه تجربه و ابراز کنید. شروع خوب در تنظیم هیجان در طول 2 سال اول زندگی، به استقلال و تسلط بر مهارت‌های شناختی و اجتماعی کمک شایانی می‌کند. خردسالان در چند ماه اول زندگی، توانایی محدودی برای تنظیم حالت‌های هیجانی خود دارند. وقتی احساسات آن‌ها خیلی شدید می‌شود، به راحتی از توان میفتند. آن‌ها به مداخلات آرام‌بخشِ مراقبانشان نیازمند هستند (بغل کردن، صحبت کردن و…) تا حواسشان از یک اتفاق پرت و توجهشان از نو هدایت شود. اگر شما به نشانه‌های هیجانی فرزندتان با همدلی پاسخ می‌دهید، فرزندتان کمتر بی‌قراری می‌کند و راحت‌تر آرام می‌شود.

در مقابل والدینی که غیرهمدلانه، با واکنش هیجانی افراطی و ناشکیبایی پاسخ می‌دهند یا آنقدر مداخله را به تعویق میندازند که کودک شدیداً برانگیخته می‌شود و بعد مداخله می‌کنند، در جهت تضعیف توانایی کودک برای تنظیم هیجانات، حرکت می‌کنند. حمایت از کودکان برای درک و مدیریت احساسات، مهارت‌هایی را برای آن‌ها فراهم می‌کند که در بزرگسالی از آن‌ها استفاده خواهند کرد.

برای آموزش تنظیم هیجانات به کودکان راهکارهایی پیشنهاد می‌شود که در مطلبی تحت عنوان «آموزش تنظیم هیجانات» قابل مطالعه است.

منابع:

رواشناسی رشد، لورا برک

تهیه و تنظیم: زهرا موسوی و پروین محمدی