مهدکودک در دوران شیرخوارگی و نوپایی
آیا خردسالانی که جدایی روزانه از مادر شاغل خود و قرارگیری در مهد کودک را تجربه می‌کنند، در معرض خطر ناامنی و دلبستگی و مشکلات رشدی قرار دارند؟
مهدکودک یکی از جاهایی است که برای سرپرستی کودکان تدارک دیده شده است. کودکان با افزایش سن از مراقبت در خانه به مراقبت در یک مرکز انتقال می یابند. با این حال بسیاری از کودکان چند نوع مراقب را تجربه می‌کنند. اینکه کسی غیر از والد از کودک مراقبت کند به خودی خود بر کیفیت دلبستگی تاثیر ندارد، بلکه رفتار هیجانی کودک، به خانواده و تجربیات مهد کودک بستگی دارد.
شرایط خانواده شامل استرس، فشار کاری، نوع ارتباط عاطفی با کودک، رفتار محبت‌آمیز و توجه خالص یا بی‌توجهی و صرفا نگهداری کودک، امنیت عاطفی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برنامۀ مهدکودک‌ها در یک طیف از کودک-محور تا معلم-محور قرار دارند. در برنامه‌های کودک-محور، مربیان انواعی از فعالیت‌‌هایی را ارائه می دهند که کودکان بین آن‌ها حق انتخاب دارند و یادگیری، بیشتر از طریق بازی صورت می‌گیرد.
در مقابل در برنامه‌های معلم-محور، مربیان یادگیری کودکان را هدایت می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد که آموزش تحصیلی رسمی در اوایل کودکی انگیزش و سلامت هیجانی را تضعیف می‌کند. خردسالانی که وقت زیادی را صرف نشستن منفعل و انجام دادن تکالیف می‌کنند، رفتارهای استرسی بیشتری نشان می‌دهند (مثل وول خوردن و تکان خوردن زیاد) و اطمینان کمتری به توانایی‌های خود دارند.
در 5 سال نخست زندگی، کودک نیاز به آموزش جدی و مستقیم ندارد، زیرا به طور طبیعی تحولات و تغییرات را پشت سر می‌گذارد و نقش اصلی والدین این است که این تحولات را شناخته، با آن‌ها بدون اضطراب مواجه شده و سعی نکنند کودک را در این مسیر سریع‌تر به پیش برانند.
این روزها مراجع به مهدکودک برای سپردن خردسالان و کودکان نوپا به آنجا متداول شده و کیفیت آن تأثیر قابل‌توجهی بر رشد ذهنی آن‌ها دارد. برخی خردسالان ممکن است به خاطر رفتن به مهدکودک نامناسب یا گذراندن ساعات طولانی در مهدکودک و داشتن مادری که از شغل تمام‌وقت خسته برمی‌گردد و برای مادری کردن انرژی کافی ندارد، در معرض خطر دلبستگی ناایمن و مشکلات سازگاری قرار داشته باشند. اما اگر به هر دلیلی مادری که دوست دارد یا مجبور است کار کند، به خاطر کودک و با حس اجبار یا سرکوب احساسات خود در خانه بماند، ممکن است به ایمنی هیجانی کودک آسیب بزند. چون مادر نا‌آرام، افسرده یا ناراضی نمی‌تواند نیازهای عاطفی فرزند خود را به طور کافی برآورده کند. در مقابل، کودکانی که در محیط خانوادگی مناسب و مهدکودک باکیفیت بوده‌اند، مهارت‌های شناختی و اجتماعی بالاتری از خود نشان می‌دهند.
بهتر است والدین در ساعاتی که با کودک هستند (بعد یا قبل از زمانی که کودک در مهد است) زمان ویژه‌ای را به ارتباط با کودک و با توجه کامل به کودک اختصاص دهند تا میزان دلبستگی ایمن در کودک بالا رود. دلبستگی به مادر نتایج طولانی مدتی دارد و این نتایج طولانی مدت همان امنیت عاطفی است که می‌تواند پایه‌ی رابطه‌ی بعدی کودک و والدین و نیز کودک و اجتماع باشد.
همچنین باید در انتخاب مهدکودک مناسب و باکیفیت، بیشتر دقت کنیم. مهدکودک‌هایی که به سن رشد و نیازهای حرکتی و شناختی خردسالان بیشتر از آموزش رسمی اهمیت می‌دهند و یادگیری از طریق بازی، محور اصلی فعالیت آن‌ها است، به رشد عاطفی و اجتماعی کودک کمک بیشتری می‌کنند. ویژگی‌های مهدکودک مناسب در مقاله‌ای با عنوان «ملاک‌های انتخاب مهد کودک» مطرح شده است.
منابع:
رشد و شخصیت کودک، اثر هنری ماسن
روانشناسی رشد، جلد اول، اثر لورا برک
تهیه و تنظیم: زهرا موسوی
